Akta Komisji Historii Kobiet w Walce o Niepodległość Polski trafiły do AAN

"To wyjątkowa uroczystość, bo sto lat obchodzi Archiwum Akt Nowych i przewodnicząca Komisji Historii Kobiet w Walce o Niepodległość Polski Halina Szewczyk, która od 2000 r. z zespołem pań w naszym budynku pracuje. Dzisiaj jest uroczystość przekazania tego zbioru, który powstawał najpierw w warunkach nielegalnych, potem pod szyldem Towarzystwa Miłośników Historii. Później pojawił się pomysł, by pod egidą Towarzystwa utworzyć tę Komisję. Tułała się ona po różnych miejscach, w końcu w 2000 r. nasze Archiwum przyjęło ją razem z aktami z Cytadeli Warszawskiej. I panie tutaj osiadły i pracują" - opowiadał we wtorek dyrektor AAN Tadeusz Krawczak.

Dyrektor Archiwum Prezydenta RP Janusz Kuligowski odczytał list pełnomocnika Prezydenta do spraw Narodowych Obchodów Setnej Rocznicy Odzyskania Niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej Wojciecha Kolarskiego. "W imieniu prezydenta RP Andrzeja Dudy przekazuję wyrazy wdzięczności za przekazanie do zasobu Archiwum Akt Nowych akt Komisji Historii Kobiet w Walce o Niepodległość Polski" - napisał Kolarski.

"Wydarzenie to ma miejsce w roku obchodów 100. rocznicy odzyskania niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej i pokazuje, że wkład w obchody stulecia może mieć wieloraki charakter. Niech te cenne dokumenty świadczące o heroicznej postawie Polek na drodze do niepodległości przyczynią się do podejmowanego przez Archiwum Akt Nowych dzieła utrwalania i przekazywania wiedzy o przeszłości na rzecz kształtowania kolejnych pokoleń w duchu patriotyzmu i oddania ojczyzny" - zaznaczył.

Podkreślił także, że Halina Szewczyk jest przykładem jak historia życia ściśle przeplata się z wielką historią odrodzonej przed 100 laty Rzeczpospolitej. "Z okazji urodzin proszę przyjąć serdeczne życzenia wszelkiej pomyślności" - zaakcentował w liście Kolarski.

Dyrektor gabinetu politycznego ministra obrony narodowej Mariusza Błaszczaka Łukasz Kudlicki zwrócił uwagę, że przewodnicząca Komisji jest równolatką odrodzonej w 1918 r. Polski. Zaznaczył, że jej "tak wspaniała" służba dla Polski wpisuje się w sztafetę pokoleń kobiet, które walczyły o niepodległość Polski. "Pani pokolenie, pokolenie równolatków odrodzonej Polski zdało na stopień celujący egzamin w 1939 r., potem w czasie okupacji i również w późniejszych, bardzo trudnych dla Polski latach. Jest pani na firmamencie tych wielkich kobiet polskich, które tak wspaniałą kartę zapisały w dziejach najnowszych. To dzień kiedy możemy wszyscy schylić głowę i podziękować" - mówił.

Halina Szewczyk, podczas wojny łącznika AK, obecnie kapitan rezerwy WP podkreśliła, że komisja ma olbrzymie zasoby, bogate życiorysy, opracowania. "Na początku było nas ponad 60, ja byłam jedną z młodszych. Zbierałyśmy i opracowywałyśmy te materiały. Dzięki naszej pracy, dzięki pracy gen. Marii Wittek, praca kobiet nie została całkowicie zapomniana, mamy duże, piękne zbiory" - powiedziała.

Anna Wasilewska, członkini Komisji zaznaczyła, że jej zbiory są szczególne, ponieważ stanowią owoc ogromnego wysiłku kilkudziesięciu kobiet ze środowisk niepodległościowych. "W trudnym okresie PRL gromadziły, selekcjonowały i opracowały dokumenty związane z kobiecym czynem niepodległościowym podczas II wojny. Pomimo że panie nie były archiwistkami z wykształcenia udało im się stworzyć gigantyczny zbiór. Jego najważniejszą częścią jest ok. 4 tys. teczek personalnych kobiet-żołnierzy" - relacjonowała.

Częścią są także materiały wytworzone po II wojnie mające charakter wspomnieniowy. "Elementem zbioru jest też ogromna biblioteka książek i czasopism dotyczących udziału kobiet w II wojnie. Całość obejmuje ok. 50 m b. akt. To zbiór o tyle ciekawy, że te dokumenty nie zostały wytworzone na podstawie działających urzędów. To były dokumenty, które panie pozyskiwały bezpośrednio od żyjących uczestniczek walk o niepodległość. Więc ten zbiór powinien być absolutną podstawą badaczy historii Polskiego Państwa Podziemnego" - dodała Wasilewska.

Komisja Historii Kobiet w Walce o Niepodległość Polski powstała w 1969 r. z inicjatywy ówczesnej pułkownik, późniejszej generał Marii Wittek. Jej założycielkami było siedem kobiet, przed II wojną wybitnych działaczek w organizacji Przysposobienia Wojskowego Kobiet. Maksymalna liczba członkiń przypadła na początek lat 80. XX w., kiedy było ich 66. W miarę rozwoju Komisja nabrała kształtu organizacyjnego i podzieliła się na siedem zespołów: kartoteki indeksowej, kartoteki osobowej, relacji, kwerendy i bibliografii, czasopism, opracowań oraz zespołów samopomocy koleżeńskiej.

Komisja zajmuje się gromadzeniem, selekcją i archiwizowaniem, a przede wszystkim opracowywaniem napływającego materiału. Informacje są weryfikowane w dokumentach, pozycjach drukowanych i instytucjach naukowych. Plonem prac Komisji było opublikowanie "Słownika uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939-1945. Poległe i zmarłe w okresie okupacji niemieckiej". Został wydany w okresie PRL, dlatego wiele biogramów w związku z cenzurą prewencyjną się w nim nie znalazło. Obecnie Komisja pracuje nad drugim tomem publikacji, który ma te braki uzupełnić. (PAP)

autor: Anna Kondek-Dyoniziak

akn/ pat/