100 lat temu powstał Polski Związek Piłki Nożnej

„Przed samymi świętami, bo w dniach 20 i 21 bm. odbył się w Warszawie zjazd towarzystw sportowych wszystkich ziem polskich, na którym ukonstytuowano P.Z.P.N” – czytamy w jednym z grudniowych wydań „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” w 1919 r. 

W Warszawie, w budynku przy ul. Oboźnej 1 (lub 3), który dzisiaj już nie istnieje, spotkali się działacze 31 stowarzyszeń i klubów piłkarskich. Miejsce spotkania jednak nie każdemu odpowiadało. W relacji „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” można znaleźć informację mówiącą o „pewnych niedomaganiach”. Jak dowiadujemy się z dalszej części notatki, „zjazd rozpoczął się z pewnymi niedomaganiami, bo najpierw lokal nań przeznaczony był zajęty, a gospodarze warszawscy bardzo niepunktualni; to ogromnie nie podobało się gościom z Małopolski i Poznania, przyzwyczajonym nie tylko do punktualności, ale i do uszanowania zarządzeń przez zjazd powziętych”.

Podczas zjazdu założycielskiego udało się jednak opracować i zatwierdzić statut stowarzyszenia, którego twórcami byli Józef Lustgarten, Jan Polakiewicz i Jan Weyssenhoff. Regulamin określał powstanie okręgowych związków piłki nożnej – Górnośląskiego, Krakowskiego, Lubelskiego, Lwowskiego, Łódzkiego, Pomorskiego, Toruńskiego, Warszawskiego oraz Wileńskiego – które dzieliły sekcje na klasy ABC. Rywalizować w mistrzostwach Polski mógł dopiero mistrz klasy A. 

Pierwszą siedzibą PZPN był Kraków. Na pierwszego prezesa Polskiego Związku Piłki Nożnej wybrano Edwarda Wiktora Cetnarowskiego, lekarza i działacza klubowego Cracovii. W 1921 r. Cetnarowski należał do współzałożycieli ukazującego się do dziś „Przeglądu Sportowego”. 

W 1921 r. przeprowadzono po raz pierwszy rozgrywki o mistrzostwo Polski, które zwyciężyła Cracovia. 18 grudnia 1921 r. reprezentacja Polski rozegrała pierwszy oficjalny mecz międzypaństwowy – biało-czerwoni przegrali 0:1 z Węgrami. Piłka nożna cieszyła się jednak coraz większym zainteresowaniem – pod koniec roku działało już 126 klubów zrzeszających 2397 zawodników.

W 1921 r. przeprowadzono po raz pierwszy rozgrywki o mistrzostwo Polski, które zwyciężyła Cracovia. 18 grudnia 1921 r. reprezentacja Polski rozegrała pierwszy oficjalny mecz międzypaństwowy – biało-czerwoni przegrali 0:1 z Węgrami. Piłka nożna cieszyła się jednak coraz większym zainteresowaniem – pod koniec roku działało już 126 klubów zrzeszających 2397 zawodników.

W 1923 r. PZPN został oficjalnie przyjęty w poczet członków FIFA (Międzynarodowa Federacja Związków Piłkarskich), co zaowocowało tym, że już w następnym roku biało-czerwoni wystąpili na igrzyskach olimpijskich w Paryżu. Chociaż występ nie był udany, to wraz z końcem roku w PZPN zarejestrowano już 510 klubów, 17 tys. zawodników i 200 sędziów. W ciągu zaledwie trzech lat liczba grających profesjonalnie w futbol zwiększyła się ponadsiedmiokrotnie. 

W 1925 r. powstało Polskie Kolegium Sędziów Piłki Nożnej, a rok później odbył się pierwszy finał Pucharu Polski. Trofeum zdobyła Wisła Kraków, która pokonała 2:1 Spartę Lwów. 

W grudniu 1926 r. zorganizowano w Warszawie pierwszą konferencję porozumiewawczą w celu utworzenia ligi. Zwolennikami ligi była większość czołowych klubów, jednak przeciwnikami takiego rozwiązania byli PZPN oraz organizacje regionalne. Podczas zwołanego w lutym 1927 r. w Warszawie Walnego Zgromadzenia Sprawozdawczego PZPN kluby i PZPN nie doszły do porozumienia. Wówczas nastąpił rozłam – 14 najlepszych klubów utworzyło ligę. Jedynie Cracovia, której prezesem był prezes PZPN Edward Cetnarowski, pozostała wierna związkowi. 

Pierwszy mecz ligowy odbył się 2 kwietnia 1927 r. w Warszawie. Wówczas Warszawianka pokonała Legię 4:1. Ligową rywalizację wygrała krakowska Wisła. Niebawem po rozgrywkach do ligi dołączyła Cracovia. Zwołane na 18 grudnia 1927 r. Nadzwyczajne Zgromadzenie PZPN usankcjonowało ostatecznie rozgrywki ligowe.

Od 1928 r., kiedy funkcję prezesa zaczął pełnić gen. Władysław Bończa-Ujazdowski, siedzibą Polskiego Związku Piłki Nożnej była Warszawa. 

W 1934 r. polska reprezentacja zadebiutowała w eliminacjach mistrzostw świata, a cztery lata później, po raz pierwszy w historii, zakwalifikowała się do finałów tych zawodów. We Francji biało-czerwoni przegrali już w pierwszym meczu z Brazylią 5:6. Bohaterem spotkania okazał się jednak Ernest Wilamowski – zdobywca czterech goli.

W 1937 r. prezesem związku został płk Kazimierz Glabisz, który tę funkcję pełnił do wybuchu II wojny światowej. Polska piłka nożna rozwijała się przez cały okres dwudziestolecia międzywojennego. W ok. 900 klubach znajdujących się w strukturach PZPN w 1939 r. było zarejestrowanych niemalże 120 tys. zawodników. W międzywojniu polska reprezentacja rozegrała 86 oficjalnych meczów międzypaństwowych – 26 z nich zakończyło się zwycięstwem, a 15 remisem. 

W 1934 r. polska reprezentacja zadebiutowała w eliminacjach mistrzostw świata, a cztery lata później, po raz pierwszy w historii, zakwalifikowała się do finałów tych zawodów. We Francji biało-czerwoni przegrali już w pierwszym meczu z Brazylią 5:6. Bohaterem spotkania okazał się jednak Ernest Wilamowski – zdobywca czterech goli.

Ostatni mecz w piłce nożnej reprezentacja II RP rozegrała 27 sierpnia 1939 r., wygrywając z Węgrami, ówczesnymi wicemistrzami świata, 4:2. Dziennikarz „Przeglądu Sportowego” po meczu napisał: „Kiedyś po latach lub nawet za kilka miesięcy mecz z Węgrami będzie się wspominać jako wyjątkowe wydarzenie. Historykom posłuży jako +dokument epoki+. Dla nas jest wspaniałym świadectwem, co zdziałać może w sporcie (czy tylko w sporcie?!) ambicja, siła woli i ofiarność”. 

Na początek września 1939 r. były zaplanowane dwa spotkania – z Bułgarią w Warszawie oraz z Jugosławią w Belgradzie. Ich rozegranie uniemożliwił już wybuch wojny.

W czasie okupacji Niemcy zakazali Polakom uprawiania sportu, jednak w piłkę nożną grano w konspiracji, a w Warszawie, Krakowie, Łodzi, Poznaniu, Radomiu i wielu innych miastach odbywały się regularne mecze.

Po zakończeniu II wojny, 29 czerwca 1945 r., reaktywowano w Krakowie Polski Związek Piłki Nożnej. Na pierwszego powojennego prezesa wybrano Tadeusza Kuchara. 

Anna Kruszyńska (PAP)

akr/ skp /