Grób powstańca Franciszka Poloczka oznaczony znakiem pamięci „Tobie Polsko”

Wiceprezes IPN dr hab. Karol Polejowski, zwracając się do zgromadzonej na uroczystości młodzieży, powiedział, że Poloczek miał zaledwie 20 lat, gdy walczył w I Powstaniu Śląskim, później brał też udział w dwóch kolejnych. „Był młodym człowiekiem u progu dorosłego życia, a jednak był już ukształtowany jako polski patriota, w pełni świadomy o co idzie walczyć razem ze swoimi towarzyszami broni” - podkreślił.

Zwrócił uwagę, że III powstanie śląskie okazało się zwycięskie, bo Polska dzięki niemu uzyskała znacznie więcej niż byli skłonni przyznać jej alianci, gdy ważyły się losy Górnego Śląska. Przypomniał też, że powstańcy śląscy później walczyli z Niemcami po agresji tego kraju na Polskę, wielu dostało się także do sowieckiej niewoli i zostały zamordowanych podczas zbrodni katyńskiej.

Wiceprezydent Katowic Waldemar Bojarun podkreślał, że powstańcom śląskim należy się nie tylko ogromna wdzięczność i szacunek, ale także żywa pamięć, przekazywana młodym pokoleniom.

Dyrektor katowickiego oddziału IPN dr Andrzej Sznajder przypomniał, że pomysł oznaczania grobów powstańców zrodził się w 2020 r., sama akcja rozpoczęła się 5 lipca 2021 r. w dniu setnej rocznicy zakończenia III powstania śląskiego. Impulsem był fakt, że w ewidencjach państwowych instytucji znajdowało się jedynie 160 grobów powstańców śląskich i tylko nieliczne – jak grób Poloczka – miały stosowne inskrypcje, tymczasem w walkach powstańczych brało udział ok. 50 tys. osób. Aby przywrócić pamięć o powstańcach Instytut rozpoczął akcję, podczas której apelował do mieszkańców o wskazywanie miejsc ich pochówku.

„Dzięki tej akcji udało nam się ustalić kolejne 300 miejsc pochówku powstańców śląskich, zbliżamy się powoli do setki takich miejsc, które w porozumieniu z rodzinami, z władzami samorządowymi, oznaczamy plakietą `Tobie Polsko`” - powiedział dyrektor.

Franciszek Poloczek urodził się 16 września 1899 r. w Łabędach. W 1919 r. wstąpił do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” oraz do Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Podczas I powstania śląskiego walczył na terenie Bytomia i Rudy Śląskiej. Rok później, w okresie II powstania, brał udział w toczonych walkach na terenie Gliwic.

W 1921 r., w czasie III Powstania Śląskiego, walczył m.in. na terenie Gliwic, Kędzierzyna, Niezdrowic, Sławęcic i Góry Św. Anny. Brał również czynny udział w akcji plebiscytowej. Należał do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Został odznaczony Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Śląskim Krzyżem Powstańczym (1970 r.) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1971 r.). Zmarł 5 lipca 1987 r. Został pochowany na cmentarzu przy ul. Francuskiej - tym samym, gdzie w 1939 r. spoczął przywódca III powstania śląskiego Wojciech Korfanty, uważany za jednego z ojców polskiej niepodległości.

Znak pamięci „Tobie Polsko” ma formę wzorowanego na sztandarze powstańczym proporczyka o rozmiarach ok. 20 cm na 8 cm, wykonanego z porcelany nagrobnej. Umieszczono na nim inwokację „Tobie Polsko”, pod którą znajduje się wizerunek orła otoczonego datami powstań, a poniżej napisy „Grób Powstańca Śląskiego” i „Instytut Pamięci Narodowej”.

Sprawa przynależności państwowej Górnego Śląska, należącego wcześniej do państwa niemieckiego, decydowała się w latach 1919-21. Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r. wzmogło działający tam polski ruch narodowy, zwalczany przez niemiecką administrację i wojsko. Walka o wpływy narodowe skutkowała m.in. trzema powstaniami śląskimi w latach 1919-21.

Zorganizowany w celu wyznaczenia nowych granic plebiscyt na Śląsku odbył się 20 marca 1921 r. W głosowaniu dopuszczono udział osób, które wcześniej wyemigrowały ze Śląska. Głosujący za przynależnością do Polski okazali się mniejszością i stanowili 40,3 proc. Komisja Plebiscytowa zdecydowała o przyznaniu prawie całego obszaru Niemcom.

III Powstanie Śląskie, trwające od maja do lipca 1921 r., było odpowiedzią na niekorzystne dla Polski propozycje podziału Górnego Śląska. Na czele zrywu stanął Wojciech Korfanty. Powstańcy zdołali opanować prawie cały obszar, na którym głosy oddano za Polską. Do najpoważniejszych starć doszło w okolicach Góry św. Anny.

W wyniku tego zrywu, Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego – czyli ponad 11 tys. km kw. - zamieszkanego przez ponad 2 mln ludzi, do Polski przyłączono 29 proc. terenu i 46 proc. ludności. W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna. Podział był też korzystny dla Polski gospodarczo - na przyłączonym terenie znalazło się 53 z 67 istniejących kopalń, 22 z 37 wielkich pieców oraz 9 z 14 stalowni.(PAP)

kon/ dki/ szuk/