95 lat temu odbyła się prapremiera „Króla Rogera” Karola Szymanowskiego
Opera „Król Roger” – dramat, misterium, dzieło oryginalne i wybitne – należy do największych osiągnięć kompozytorskich Karola Szymanowskiego. Jej prapremiera odbyła się 19 czerwca 1926 r. w Teatrze Wielkim w Warszawie.
"Króla Rogera" uważa się dziś za jedną z najważniejszych nowoczesnych oper XX wieku. Jest ona – zdaniem muzykologów i historyków muzyki - dziełem niezwykłym, oryginalnym o poetyckiej symbolice, charakterystycznym typie ekspresji i niezwykłej kolorystyce dźwiękowej.
Pomysł opery o wrażliwym władcy i tajemniczym pasterzu począł nurtować Szymanowskiego w 1918 r. na Ukrainie, gdy wojna odcięła go od Europy, a rewolucja zniszczyła rodzinny dwór w Tymoszówce.
Dzieło powstało w latach 1918-1924 do libretta Jarosława Iwaszkiewicza. Pomysł opery o wrażliwym władcy i tajemniczym pasterzu począł nurtować Szymanowskiego w 1918 r. na Ukrainie, gdy wojna odcięła go od Europy, a rewolucja zniszczyła rodzinny dwór w Tymoszówce.
"Otaczały go zgliszcza, krwawy, koszmarny chaos - jak pisał. Uciekał więc we wspomnienia swoich podróży na Sycylię, w obrazy królewskiego pałacu w Palermo i starych świątyń, w blaski i barwy Południa. Opowiadał o tym młodszemu kuzynowi – poecie Jarosławowi Iwaszkiewiczowi, który poddał się magii słów kompozytora i w rezultacie został współautorem libretta. Obmyślali je podczas rozmów w czerwcu 1918 roku w Elizawietgradzie i we wrześniu na plaży w Odessie" - przypomina portal culture.pl.
"Król Roger" to świadectwo szczególnego zainteresowania kompozytora antykiem i orientem, zwłaszcza kulturą śródziemnomorską. Szymanowski pierwotnie nadał swej operze tytuł "Pasterz". Tekst na prośbę kompozytora Iwaszkiewicz wielokrotnie zmieniał i ostatecznie nowy tytuł dzieła "Król Roger" pojawił się wówczas, gdy Szymanowski pracował nad partyturą, którą ukończył w 1924 r.
"Króla Rogera" uważa się dziś za jedną z najważniejszych nowoczesnych oper XX wieku. Jest ona – zdaniem muzykologów i historyków muzyki - dziełem niezwykłym, oryginalnym o poetyckiej symbolice, charakterystycznym typie ekspresji i niezwykłej kolorystyce dźwiękowej.
Opera, w trzech aktach, zbudowana jest na micie Dionizosa i Apollina. Król jest personifikacją Apolla, Pasterz symbolizuje Dionizosa. Apollo to pierwiastek dobra i stałości, Dionizos - pierwiastek szału i zniszczenia.
W całym dziele można dostrzec też nawiązania stylistyczne, zwłaszcza jeśli chodzi o ekspresje ruchu, do "Dziadów" Adama Mickiewicza i "Nie-Boskiej Komedii" Zygmunta Krasińskiego. Szaleństwo Roksany np. bywa porównywane do szaleństwa żony w sztuce Krasińskiego.
"Szał, ekspresja, rozpacz króla tracącego Roksanę, wybuchająca nagle potęga Pasterza, narastający ruch, chaos muzyki przechodzący przez różne rytmy i tempa do monumentalnej kulminacji ostatecznie przechodzi w taniec bachiczny, rytualny i szalony - w improwizacyjnym szale greckim - zarazem. Muzyka milknie, a Król śpiewa hymn na cześć Słońca. Ostatecznie pojedynek Dionizosa z Apollinem nie jest rozstrzygnięty, obie postacie się przenikają, bóg nigdy nie wygrywa nad bogiem" – charakteryzuje culture.pl.
Prapremiera "Króla Rogera" odbyła się w Teatrze Wielkim w Warszawie 19 czerwca 1926 roku. Rolę tytułową kreował Eugeniusz Mossakowski, partię królowej Roksany zaśpiewała siostra kompozytora Stanisława Korwin-Szymanowska. Dyrygował Emil Młynarski. Recenzje były bardzo pozytywne, jednak dzieło nie zdobyło trwałego powodzenia.
Po wojnie po raz pierwszy wystawiono "Króla Rogera" dopiero w 1965 r. na otwarcie nowego gmachu Teatru Wielkiego. Dyrygował Mieczysław Mierzejewski, reżyserował Bronisław Horowicz, autorem scenografii był Otto Axer.
Od czasu warszawskiej prapremiery "Król Roger" gościł na scenach operowych niemal całego świata. W 1924 r., a więc przed warszawską prapremierą, opera wystawiana była w Duisburgu w Niemczech, w 1932 r. w czeskiej Pradze, a w 1949 r. w Teatrze Massimo w Palermo we Włoszech.
W latach 70. i 80. XX wieku dzieło zaczęto wystawiać częściej, m.in.: w 1974 r. w Gdańsku w reżyserii Stanisława Hebanowskiego, dyrygował Zbigniew Chwedczuk; w 1976 r. w Krakowie – dyrygował Robert Satanowski, reżyserował Maciej Prus; w 1979 r. w Poznaniu, dyr. Wojciech Michniewski, reż. Maciej Prus; w 1980 r. w Bytomiu - dyr. Napoleon Siess, reż. Ludwik Rene; w 1982 r. we Wrocławiu (dyr. Marek Tracz, reż. Eugeniusz Korin) oraz w 1983 r. w Teatrze Wielkim w Warszawie (dyr. Robert Satanowski, reż. Andrzej Kreuetz-Majewski); wznowienie 1986 r w reż. Laco Admika - to przedstawienie prezentowano podczas tournée w Niemczech.
Następne polskie inscenizacje miały miejsce dopiero na początku XXI wieku: w 2000 r. w Warszawie, dyr. Jacek Kaspszyk; w 2007 r. we Wrocławiu, dyr. Ewa Michnik - oba wystawienia w reż. Mariusza Trelińskiego; ponownie – w 2011 r. w Warszawie, dyr. Jacek Kaspszyk, reż. David Pountney oraz w Krakowie, dyr. Łukasz Borowicz, reż. Michał Znaniecki. Opera Szymanowskiego prezentowana była także w wersji estradowej, m.in. w 1961 r podczas Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej "Warszawska Jesień".
Od czasu warszawskiej prapremiery "Król Roger" gościł na scenach operowych niemal całego świata. W 1924 r., a więc przed warszawską prapremierą, opera wystawiana była w Duisburgu w Niemczech, w 1932 r. w czeskiej Pradze, a w 1949 r. w Teatrze Massimo w Palermo we Włoszech.
"Król Roger jest operą niezwykłą – pisał krytyk muzyczny Józef Kański. - Niezwykły był już sam poczęty w wyobraźni kompozytora i z mistrzostwem przez Jarosława Iwaszkiewicza zrealizowany pomysł libretta, które czyniąc miejscem akcji średniowieczną Sycylię, splata atmosferę surowego ascetyzmu wczesnego chrześcijaństwa z barwnym i tajemniczym światem kultury arabsko-bizantyjskiej oraz z kultem wysublimowanego erotyzmu i radości życia”. (PAP)
Anna Bernat
abe/ ozk/
Copyright
Wszelkie materiały (w szczególności depesze agencyjne, zdjęcia, grafiki, filmy) zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
