II Rzeczpospolita: śląscy urzędnicy – sportowcy

Jędrzej Czarniak – budowniczy i narciarz

Jędrzej (Andrzej) Czarniak, rodem z Zakopanego, zgodnie z Listami starszeństwa służbowego urzędników i funkcjonariuszów niższych Województwa Śląskiego według stanu na 31 grudzień 1929 r., był urzędnikiem technicznym, zajmującym stanowisko II kategorii w VIII stopniu służbowym, pracującym od 1 kwietnia 1928 r. w Kierownictwie Budowy Kolonii Robotniczych. Lepiej znany jest jako twórca i współtwórca planów, budowy lub rozbudowy schronisk tatrzańskich w Dolinie Pięciu Stawów, na Hali Ornak i Hali Gąsienicowej oraz w Dolinie Chochołowskiej. Ponadto według jego planów powstał kościół bernardynów w Bystrem i willa Wantula.

W 1921 r. był członkiem zakopiańskiej amatorskiej grupy teatralnej, która wystawiła sztukę Janosik, zbójnik tatrzański w Sali Domu Polskiego „Ul” w Beuthen (Bytom). Później tournée trupy objęło Racibórz, Zabełków, Lubomię oraz Kuźnicę Raciborską. Występy odbyły się na zaproszenie polskiego komisarza plebiscytowego Wojciecha Korfantego i były koordynowane przez Wydział Kulturalny Komisariatu.

Czarniak realizował się również na niwie sportowej. Był czołowym polskim narciarzem zjazdowym o przydomku „Pająk”. Trenował skoki narciarskie, w których to na Mistrzostwach Świata 1939 w Zakopanem zdobył siedemnastą lokatę, a na Mistrzostwach Polski 1939 był czwarty. Zasłynął tym, że na terenowej skoczni w Dolinie Jaworzynki skakał w stroju góralskim.

Antoni Gawędzki – urzędnik techniczny i piłkarz

Kolejnym sportowcem w Urzędzie Wojewódzkim Śląskim był Antoni Gawędzki. Zgodnie z wcześniej wspomnianymi Listami starszeństwa, pracował jako urzędnik techniczny, zajmujący stanowisko I kategorii w VII stopniu służbowym, a jego staż w służbie państwowej wynosił pięć lat i trzy miesiące. Od 30 czerwca 1927 r. był zatrudniony w Urzędzie Wojewódzkim Śląskim.

Jednocześnie spełniał się jako piłkarz. W 1906 r. grał na pozycji napastnika w drużynie Biało-Czerwonych, a w 1909 r. w pierwszej drużynie Cracovii. Wystąpił wtedy w siedmiu meczach, w których strzelił trzy gole. Ostatni mecz w barwach klubowych zagrał 7 listopada 1909 r. z Pogonią Lwów. Przed wojną został kierownikiem technicznym budowy sanatorium im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Jastrzębiu Zdroju.

Po wojnie – na zgliszczach niemieckiego mauzoleum – nadzorował budowę pomnika Czynu Powstańczego na Górze św. Anny.

Karol Krawczyk – od praktykanta kancelaryjnego do działacza PZPN

Kolegą z murawy Antoniego Gawędzkiego był Karol Krawczyk z katowickiego Wełnowca. Według Listy starszeństwa, był praktykantem kancelaryjnym III kategorii w XII stopniu służbowym z dwumiesięcznym stażem służby państwowej. Pracę w Urzędzie Wojewódzkim rozpoczął 24 czerwca 1929 r.

Jako piłkarz zaczynał w KS Bytków, z czasem jednak skupił się na karierze działacza. Od 1934 r. był członkiem Śląskiego Oddziału Związku Piłki Nożnej, a od 27 lutego 1951 r. pełnił funkcję prezesa (od 1956 r. było to stanowisko przewodniczącego Sekcji Piłki Nożnej Wojewódzkiego Komitetu Kultury Fizycznej). Ponadto od 1953 r. zasiadał w zarządzie Polskiego Związku Piłki Nożnej. Między wrześniem 1956 a lutym 1957 r. był członkiem prezydium. Siedmiokrotnie przewodniczył walnym zgromadzeniom PZPN, a od 13 września 1964 r. do 1 listopada 1965 r. należał do sztabu szkoleniowego reprezentacji Polski jako selekcjoner. Debiutował 13 września 1964 r. w meczu towarzyskim z Czechosłowacją (wygrana Polski 2:1). Ostatni mecz na tym stanowisku rozegrał 1 listopada 1965 r. Był to mecz eliminacyjny Mistrzostw Świata 1966 z Włochami (wygrany przez Włochy 6:1). W uznaniu jego zasług dla polskiej piłki nożnej w 1976 r. wyróżniono go tytułem Honorowego Członka PZPN.

Franciszek Muszyński – środkowy napastnik z Wydziału Skarbowego

Trzecim miłośnikiem futbolu był pochodzący z Zaolzia Franciszek Muszyński. Lista starszeństwa podaje, że był praktykantem II kategorii w Wydziale Skarbowym Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego z wysługą dziewięciu miesięcy i 27 dni w służbie państwowej.

Swoją przygodę z futbolem zaczynał jako piłkarz Soły Oświęcim (1926–1931). Kontynuował karierę w Cracovii (w roku 1935 miał na swoim koncie pięć występów i dwa gole) oraz w Wawelu Kraków (1931–1932). Zajmował pozycję środkowego napastnika. Co ciekawe, razem z Romanem Zbroją trafił na karykaturę prezentującą nowych wychowanków „Pasów”, która ukazała się 25 marca 1931 r. w 24. numerze „Przeglądu Sportowego”.

Szymon Rudowski – działacz plebiscytowy i prezes Śląskiego Okręgowego Związku Hokeja na Lodzie

Wśród śląskich sportowców nie mogło zabraknąć przedstawiciela hokeja. Szymon Rudowski zaczynał karierę urzędniczą bardzo poważnie. Przygotowywał na zlecenie Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu opracowanie na temat związków gospodarczych Śląska z Polską, a w 1921 r. był w Paryżu ekspertem Przedstawicielstwa Rządu i Polskiego Komisariatu Plebiscytowego. W Naczelnej Radzie Ludowej pełnił od 1 czerwca 1921 do 1 lipca 1922 r. funkcję naczelnika Wydziału Przemysłu i Handlu, a po jej rozwiązaniu objął stanowisko naczelnika Wydziału Przemysłu i Handlu Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego. Pozostał nim do wybuchu wojny. Jego podpis można odnaleźć na Akcie Przyłączenia Górnego Śląska do Polski.

Równocześnie w latach 1931–1933 był prezesem Śląskiego Okręgowego Związku Hokeja na Lodzie. Działał również w Klubie Tenisowym „Pogoń” Katowice, który wyodrębnił się w 1931 r. z sekcji tenisowej Klubu Sportowego „Pogoń” Katowice (pierwszego polskiego klubu sportowego, sztandarowego dla środowiska katowickiego).

Eustachy Wolański – obrońca Lwowa, urzędnik katastralny i problemista szachowy

Jeden z urzędników, Eustachy Wolański, odnosił sukcesy jako problemista szachowy. Pochodził ze Lwowa, a w wieku 14 lat brał udział w obronie rodzinnego miasta, za co otrzymał z rąk generała broni Tadeusza Jordana Rozwadowskiego odznakę pamiątkową „Orlęta”. Jeszcze w szkole zainteresował się szachami.

Według Listy starszeństwa, był praktykantem II kategorii w Urzędzie Katastralnym w Tarnowskich Górach z wysługą dwóch lat, pięciu miesięcy i czterech dni w służbie państwowej.

Realizował się również w Śląskim Okręgowym Związku Szachowym. Ułożył około dwustu zadań szachowych, z czego dwa doczekały opublikowania w Albumach FIDE (2 punkty). Jego samomaty były publikowane w lwowskim periodyku „Szachy”, „Słowie Polskim” oraz rumuńskim „Revista Romana de Sah”. W konkursie tego ostatniego pisma zdobył w 1934 r. pierwsze miejsce. Był mistrzem krajowym kompozycji szachowej, uzyskał ponad dwadzieścia wyróżnień, w tym sześć nagród (z czego trzykrotnie pierwszą). Dwa razy był reprezentantem Polski w meczach kompozycji szachowej z Danią i Holandią. Przez dwa lata był współredaktorem szachowego dodatku tygodniowego do „Polski Zachodniej”. Doczekał się nawet opisu swoich osiągnięć w rosyjskiej encyklopedii szachowej.

Wojewodowie śląscy i sport

Również kierownictwu Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego sport nie był obcy. Wieloletni naczelnik Wydziału Prezydialnego, a od 1931 r. I wicewojewoda śląski, Tadeusz Saloni, był działaczem sportowym Śląskiego Towarzystwa Łyżwiarskiego. Z jego inicjatywy wybudowano pierwszy w Polsce sztuczny tor łyżwiarski – słynny Torkat. A trzeba wiedzieć, że przed wojną śląskie łyżwiarstwo miało wiele sukcesów. Reprezentowała je m.in. Erna Scheibert – czterokrotna (1936–1939) mistrzyni Polski w solowej jeździe figurowej na łyżwach. Sam Saloni był również prezesem Śląskiej Rady Sportowej (był to odpowiednik Związku Polskich Związków Sportowych w Warszawie, nawiązujący do działającego w okresie plebiscytowym Związku Polskich Towarzystw Sportowych na Górnym Śląsku) i Polskiego Związku Bokserskiego. Zgodnie z uchwałą podjętą na walnym zebraniu 4 listopada 1928 r. w Poznaniu, siedziba tego ostatniego znajdowała się do 1931 r. w Katowicach.

Amatorsko sport uprawiał Michał Grażyński, najdłużej urzędujący wojewoda śląski. Pasjonowały go jeździectwo, narciarstwo i tenis. Wielu urzędników wywodziło się z Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, na przykład Józef Rymer – pierwszy wojewoda śląski.

Daria Czarnecka

Źródło: Muzeum Historii Polski