W czwartek w Gliwicach konferencja naukowa nt. 1918 r. na Górnym Śląsku

W dwudniowych obradach w Willi Caro wezmą udział przedstawiciele IPN, uczelni i instytutów naukowych z Polski i Niemiec.

Organizatorzy konferencji - przygotowanej w kontekście stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości - przypominają, że sprawa przynależności państwowej Górnego Śląska, należącego wcześniej do państwa niemieckiego, ważyła się w późniejszych latach.

„Górny Śląsk zajmuje w tym procesie miejsce szczególne. Tylko część tego regionu, jako województwo śląskie, znalazła się w granicach państwa polskiego, do tego dopiero w 1922 r. Jednak również rok 1918, tak ważny w dziejach Polski, nie pozostawał bez znaczenia w historii regionu górnośląskiego. Eskalowały wówczas napięcia i niepokoje społeczne, wyłaniały się nowe ruchy polityczne, wzmocnieniu uległ ruch polski, który jawnie stawiać zaczął oczekiwania odnośnie do przynależności regionu do Polski” - przypominają przedstawiciele IPN.

Uczestnicy konferencji będą zastanawiać się nad znaczeniem 1918 r. w górnośląskiej historii, nie tylko w odniesieniu do odzyskania niepodległości przez Polskę, ale też samego zakończenia I wojny światowej, upadku monarchii Hohenzollernów czy rewolucji w Niemczech.

O kontekstach międzynarodowych, sytuacji społecznej i politycznej Górnego Śląska w tamtych czasach, uwarunkowaniach i znaczeniu tożsamości narodowej, konflikcie o górnośląskie ziemie będą rozmawiać m.in. naukowcy z uniwersytetów w Berlinie, Katowicach, Krakowie czy Wrocławiu oraz przedstawiciele IPN.

Sprawa przynależności państwowej Górnego Śląska, należącego wcześniej do państwa niemieckiego, decydowała się w latach 1919-21. Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r. wzmogło działający tam polski ruch narodowy, zwalczany przez niemiecką administrację i wojsko. Walka o wpływy narodowe skutkowała m.in. trzema powstaniami śląskimi w latach 1919-21.

Zorganizowany w celu wyznaczenia nowych granic plebiscyt na Śląsku odbył się 20 marca 1921 r. W głosowaniu dopuszczono udział osób, które wcześniej wyemigrowały ze Śląska. Wobec ściągnięcia z Niemiec blisko 200 tys. emigrantów, głosujący za przynależnością do Polski okazali się mniejszością i stanowili 40,3 proc.

Komisja Plebiscytowa zdecydowała o przyznaniu prawie całego obszaru Niemcom. Jednak po III powstaniu śląskim zdecydowano o korzystniejszym dla Polski podziale Górnego Śląska. Z obszaru plebiscytowego do Polski przyłączono 29 proc. obszaru i 46 proc. ludności. W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna.

15 czerwca 1922 r. Komisja Międzysojusznicza zawiadomiła rządy Polski i Niemiec, że w ciągu miesiąca powinny objąć przyznane im terytoria Górnego Śląska. Przejmowania kolejnych terenów przez strony konfliktu dokonywano w kilku etapach.

W Katowicach 17 czerwca 1922 r. rozwiązano najpierw miejscową policję, jej miejsce zajęła przybyła z Polski policja piesza, a kilka dni później - konna. 19 czerwca na katowickim Rynku odbyła się parada wchodzących w skład wojsk alianckich oddziałów francuskich i ich wymarsz z Katowic. Uroczystość powitania Wojska Polskiego odbyła się dzień później. 16 lipca 1922 r. odbyła się natomiast w Katowicach uroczystość zjednoczenia Górnego Śląska z Polską przez symboliczne przejęcie ziemi śląskiej przez rząd RP. Podpisano wówczas Akt Objęcia Górnego Śląska przez Polskę.

Organizatorami konferencji są: Muzeum w Gliwicach i katowicki oddział IPN.(PAP)

autor: Krzysztof Konopka

kon/ agz/