Józef Piłsudski

Związek Strzelecki utworzono 23 kwietnia 1910 roku we Lwowie z inicjatywy m.in. Józefa Piłsudskiego, który kierował wówczas tajną organizacją wojskową Związkiem Walki Czynnej. Związek Strzelecki, stanowiący w rzeczywistości organ przysposobienia wojskowego, został oficjalnie zarejestrowany przez władze austriackie jako organizacja paramilitarna o celach społeczno-wychowawczych.

6 sierpnia 1914 r. I Kompania Kadrowa wyruszyła z krakowskich Oleandrów w kierunku Królestwa Polskiego. W przemówieniu wygłoszonym kilka dni wcześniej do jej żołnierzy Józef Piłsudski mówił: "Odtąd nie ma ani Strzelców, ani Drużyniaków. Wszyscy, co tu jesteście zebrani, jesteście żołnierzami polskimi.(...) Jedynym waszym znakiem jest odtąd orzeł biały".

Legiony Polskie były pierwszą polską formacją wojskową w XX w. Skupiły w sobie oddziały Strzelca Józefa Piłsudskiego, Drużyny Strzeleckie, Polowe Drużyny Sokoła oraz inne organizacje paramilitarne działające przed I wojną światową, głównie na terenie zaboru austriackiego.

Polska Organizacja Wojskowa (POW) była tajną organizacją zbrojną tworzoną w Królestwie Polskim od sierpnia 1914 r. z inicjatywy Józefa Piłsudskiego w oparciu o członków Związku Walki Czynnej i Polskich Drużyn Strzeleckich.

9 lipca 1917 r. w odpowiedzi na wezwanie Józefa Piłsudskiego żołnierze I i III Brygady Legionów Polskich odmówili złożenia przysięgi na "wierne braterstwo broni z Niemcami i Austro-Węgrami". Wydarzenie to przeszło do historii, jako tzw. kryzys przysięgowy.

Wielka historia składa się z losów zwyczajnych ludzi i dramatów determinujących ich życie. Zadaniem historyka jest odnalezienie drobnych, często zupełnie zapomnianych świadectw dawnych czasów. Gdy 28 czerwca 1914 r. w Sarajewie dziewiętnastoletni chorowity gimnazjalista Gavrilo Princip zastrzelił arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego małżonkę nikt nie mógł przypuszczać, że ich śmierć wpłynie na życie wielu milionów ludzi i zapoczątkuje nową epokę w dziejach Europy.

Tuż po zamachu w Sarajewie, przywiązywano do tego wydarzenia małą wagę. Uważano, że może się z tego zrodzić co najwyżej konflikt lokalny, powiedziała w rozmowie z PAP historyk prof. Urszula Oettingen z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.

Prof. Tomasz Nałęcz, doradca prezydenta RP ds. historii i dziedzictwa narodowego, opowiada w wywiadzie dla PAP o kształtowaniu się legendy Józefa Piłsudskiego, w wyniku której dowódca I Brygady Legionów został uznany za najważniejszą postać całego czynu legionowego.

Koncepcja federacyjna Józefa Piłsudskiego nigdy nie umarła do końca. Sprowadzała się ona do „rozprucia Rosji po szwach narodowościowych" – mówi PAP prof. Mariusz Wołos, historyk z Instytutu Historii PAN oraz Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie.