Wywiady

Wydarzenia z grudnia 1922 r. w dużej mierze przyczyniły się do załamania systemu demokracji parlamentarnej w II Rzeczpospolitej - mówi prof. Krzysztof Kawalec z Uniwersytetu Wrocławskiego, dyrektor Oddziału IPN we Wrocławiu. 95 lat temu, 16 grudnia 1922 r, w warszawskiej Zachęcie zamordowany został pierwszy prezydent RP Gabriel Narutowicz.

Są ludzie, którzy starają się zapomnieć o zamordowaniu Narutowicza. Polska prawica nigdy nie dokonała rozrachunku z tym wydarzeniem. Zrobiła właśnie to, co najprostsze – złożyła winę na szaleńca - mówi prof. Tomasz Nałęcz z Akademii Humanistycznej w Pułtusku. 95 lat temu, 16 grudnia 1922 r., w warszawskiej Zachęcie zamordowany został pierwszy prezydent RP.

Nie stać go było na normalne ojcostwo, długo w ogóle nie miał normalnego życia rodzinnego – bez reszty pochłaniała go konspiracja, przygotowania wojskowe. Czasy stabilizacji przyszły dopiero w okresie Sulejówka - mówi PAP prof. Tomasz Nałęcz z Akademii Humanistycznej w Pułtusku.

Piłsudski był anty-antysemitą. Uważał, że wszelkie napięcia narodowościowe osłabiają funkcjonowanie państwa polskiego. Był absolutnie przeciwny rozniecaniu antysemickich hec. Dopóki żył Piłsudski były pacyfikowane wszelkie próby wyjścia antysemityzmu na ulice - mówi dr hab. Jolanta Żyndul z Żydowskiego Instytutu Historycznego.

Idea federacyjna okazała się największą porażką Piłsudskiego. Pomysł „wspólnego domu” okazał się utopijny, ponieważ Litwini, Białorusini, Ukraińcy chcieli budować własne państwo i to bez Polaków – mówi PAP historyk prof. Andrzej Chwalba z UJ, autor monografii „Józef Piłsudski – historyk wojskowości”.

J. Piłsudski dążył do konsolidacji narodowej, do zjednoczenia w wysiłku budowy II Rzeczypospolitej wszystkich ugrupowań politycznych i warstw społecznych – powiedział PAP historyk z Muzeum Józefa Piłsudskiego prof. Grzegorz Nowik.

Czynnikiem jednoczącym społeczeństwo odradzającej się Polski w 1918 r. była świadomość narodowa kształtowana dzięki kulturze polskiej. Przekładała się na wolę posiadania własnego państwa – powiedział PAP historyk z Muzeum Józefa Piłsudskiego prof. Grzegorz Nowik.

Lata 1917-1918 to okres wielkiej aktywności amerykańskiej Polonii, która odegrała olbrzymią rolę w odzyskaniu przez Polskę niepodległości. To ona organizowała „pierwszą pomoc” dla odradzającego się państwa – mówi dr hab. Michał Leśniewski z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego.

Wojna totalna zakładała mobilizowanie całego potencjału społecznego i gospodarczego w służbie zwycięstwu. Zatarty miał zostać podział na linię frontu i jego zaplecze – mówi w rozmowie z PAP dr hab. Piotr Szlanta z IH UW. 99 lat temu, 11 listopada 1918 r. podpisaniem rozejmu w Compiegne zakończyła się I wojna światowa.

Kiedy nastały czasy wojny światowej, Piłsudski i Dmowski - pomimo dzielących ich różnic - wykorzystali korzystną dla Polski koniunkturę w 100 procentach - powiedział PAP historyk prof. Wojciech Roszkowski. To była mistrzowska gra - dodał.